درس مطالعات اجتماعی سال اول دبیرستان به صورت خلاصه وبه همراه سوالات

بسم الله الرحمن الرحیم


درس مطالعات اجتماعی سال اول دبیرستان


تهیه کننده : سجاد مقربی

فصل:   اول   
شکل گیری زندگی اجتماعی

ویژگی های دوره ی کودکی : وابستگی به بزرگترها ،احساس بی مسئولیتی ، حال زندگی کردن
دروره ی نوجوانی وجوانی: اندیشیدن به آینده ، احساس مسئولیت ، تفکّر مستقل ،تصمیم گیری .
نتایج عدم شناخت از محیط اجتماعی : شکست
اگر بدون شناخت درست از شرایط سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی، تصمیم گیری وعمل کنیم شکست می خوریم .
نمونه ها:
* اگر بدون شناخت از شرایط اقتصادی واجتماعی دست به انتخاب شغل بزنیم شکست می خوریم .
* اگر بدون شناخت از محیط اجتماعی دست به انتخاب همسر بزنیم در زندگی شکست می خوریم.
* اگر بدون شناخت از محیط اجتماعی دست به فعالیت سیاسی بزنیم شکست می خوریم.

شناخت ناقص: شناختی که بر اساس احساسات باشد . موجب شکست می شود.
شناخت کامل : شناختی که بر اساس واقعیت باشد موجب موفقیت می شود.


انواع شناخت جامعه :
1- شناخت حاصل از زندگی : با زندگی در جامعه به دست می آید. فرد از تجربه خودویا با استفاده از تجربه ی دیگران از طریق پرسیدن به این شناخت دست می یابد.
2- شناخت علمی : مطالعه منظم و دقیق رفتار انسان ها و بررسی تحولات در جوامع مختلف توسط عالم اجتماع.
شناخت علمی توسط عالم اجتماعی صورت می گیرد.
علت خود کشی از نظر مردم : مشکلات طاقت فرسای زندگی ،جنگ آشوب وفقر

علت خود کشی از نظر عالم اجتماع : کاهش همبستگی فرد با دیگران ورشد فردیت وخودکشی در دوره ی رفاه اقتصادی بیش تر می شود.
* رابطه شناخت حاصل از زندگی و شناخت علمی : شناخت حاصل از زندگی مفید و سودمند است ولی شناخت علمی آن را تکمیل و تصحیح می کند .
شناخت علمی : مثال : 1- کشف حرکت زمین به دور خودش و یا بدور خورشیدتوسط منجم 2- کشف نیروی جاذبه زمین توسط عالم علوم تجربی "فیزیکدان" 

* تعامل وتلاش افراد برای بر قراری رابطه با دیگران نشان دهنده اجتماعی بودن انسان است.
مثلاً: باز کردن سر صحبت در اتوبوس ، نگاهی محبت آمیز ، تعارف کردن ، لبخندی دوستانه ، احوال پرسی
فلاسفه معتقدند انسان بالطبع اجتماعی است یعنی «طبیعت وسرشت انسان اورا به سمت زندگی اجتماعی می کشاند» چرا؟ به دلیل رفع نیازهای انسان ، زیرا فرد برای رفع نیازهایش مجبور به بر قراری رابطه با دیگران است.
تعامل اجتماعی : هر گاه عمل یک فرد به صورت طبیعی پاسخ فرد دیگری را به دنبال داشته باشد. بین آنها رابطه ای بر قرار می شود. که به آن تعامل اجتماعی می گویند.
مثلاً: سلام کردن وپاسخ دادن به سلام ، تعارف کردن و تشکر کردن
شکل گیری «ما»:هر گاه افرادی که با هم تعامل اجتماعی دارند نکات مشترک و مشابهت های بین خود و دیگری را می یابند و آن را تقویت می کنند. «ما»شکل می گیرد.
مثلا: ما دانش آموزان ، ما همشهری ها ، ما هم محله ای ها ، ما هموطنان ،ما همکاران ، ما آشنایان آقای... 
نکات مشترک بین ما کلاس اولی ها : 1- پایه مشترک 2- کتاب های مشترک 3- کلاس مشترک 4- معلمین مشترک 5- گروه سنی مشترک 6- جنسیت مشترک

انواع ما 
مای سطحی : زود از بین می رود ، مثلاً مای همسفران (مسافران اتوبوس) مای تماشاچیان فوتبال 
مای عمیق: نکات مشترک و مشابهات زیاد است. و افراد رابطه نسبتاً پایداری با هم دارند. مای همکلاسی ها ، مای همکاران
مای عمیق به گروه تبدیل می شود.
تعریف گروه : افرادی که خود را «ما» می دانند و با هم تعامل نسبتاً پایداری دارند.

ویژگی هنجار : 1- جزیی 2- قابل مشاهده.
هنجار(الگوی عمل ): رفتار هایی که فرد با عضویت در گروه باید انجام دهد واگر انجام ندهد مجازات می شود.
هنجارهای کلاس : به موقع آمدن در کلاس، اجازه گرفتن ، گوش دادن به درس ،صحبت کردن با معلم ،درس خواندن .
هنجار های خانواده : به حرف پدر ومادر گوش دادن ، کمک کردن ، با اجازه پدر ومادرکاری را انجام دادن ، سلام و احوال پرسی کردن ، 
هنجارها در تیم فوتبال : پاس دادن به همدیگر ، توب را درمحدوده زمین حرکت دادن ، خطا نکردن ، توپ را پا زدن ، دروازه بانی کردن
ویژگی ارزش : 1- کلّی 2- غیر قابل دیدن وذهنی هستند.
ارزش : امور مهمی هستند که مطلوب افراد می باشند و افراد از رسیدن به آن ها خوشحال و از نرسیدن به آنها ناراحت می شوند.
ارزش در کلاس : قبولی، نظم ، احترام ، صمیّمیت ، همکاری
ارزش در خانواده : احترام ، صداقت ، همکاری ، محبّت ، پیشرفت ، مسئولیت پذیری ، نظم
ارزش در گروه سرزمینی (ملت): وحدت ، همبستگی ، یکپارچگی ، استقلال ، آزادی ، دفاع از کشور

با توجه به ارزش عزت واستقلال افراد چه الگوهای عملی را باید رعایت کنند؟
1- افراد خود را ملزم به دفاع از کشور می دانند.
2- برای دفاع از کشورجان خود را فدا می کنند. 
3- از پیشرفت های کشور خوشحال می شوند.
4- در صورت توهین به شخصیت های کشوری از خود واکنش نشان می دهند.

رابطه گروه ها با یکدیگر: بر اساس ارزش ها و هنجار ها (الگوهای عمل) شکل می گیرد که2حالت دارد:
1- متضاد :  تضاد در ارزشها وهنجارها
2- هماهنگ : هماهنگی در ارزشها و هنجارها 
ازرش های هماهنگ برای خانواده و مدرسه : نظم ،احترام ،همکاری  پیشرفت ، صداقت .
ارزش های متضاد در خانواده و مدرسه : برخی خانواده ها تاکید بر اسراف و ریخت وپاش دارند ولی مدرسه تاکید برصرفه جویی دارد.
برخی خانواده ها پای بند به رعایت حجاب نیستند. ولی  در مدرسه تاکید بر پوشش و حجاب کامل دارند.
هنجار ها یا الگوی عمل هماهنگ در خانواده و مدرسه : به موقع آمدن و رفتن ، اجازه گرفتن،کمک کردن به یکد یگر
انواع تضاد : تضاد مفید وتضاد غیر مفید
تضاد مفید : تضادی که موجب تحول در جامعه می شود.
تضاد غیر مفید : تضادی که موجب جنگ ونابسامانی و اختلاف در جامعه  می شود .
مثال برای انواع تضاد : اختلاف قومی و قبیله ای (مضر)- تضاد طبقاتی (مضر)- وجود احزاب با آرمان های مختلف (مفید)- رقابت تیم های ورزشی (مفید)- رقابت بین دانش آموزان (مفید)


چرا اختلاف قومی و قبیله ای در جامعه مضر است ؟ زیرا موجودیت گروه ملت را به خطر می اندازد و وحدت ملی را از بین می رود.
چرا وجود احزاب یا آرمان های مختلف در جامعه مفید است ؟ زیرا موجب کنترل دولت مردان و حفظ منافع عمومی جامعه می شود.
گروه  «ملت» : کلی ترین "ما "که یک واحد تقریباً مستقل است.
ویژگی های گروه  ملت :
سرزمینی مشخض دارند ، نظام سیاسی یا حکومت مستقل دارند.
گروه هایی که درون گروه ملت قرار دارند : گروه های قومی ، سیاسی ، مذهبی ، اقتصادی ، احزاب وانجمن ها ، تشکل های غیر دولتی و...
ارزش های این گروهها با گروه ملت متضاد (مغایر) است:
1- گروه های قومی که خواستاراستقلال هستند.
2- گروه های سیاسی که می خواهند حکومت را ازبین ببرند.
3- گروه های سرمایه دارانی که به مقابله با سیاست های اقتصادی دولتها می پردازند.
الگوهای عمل کدام گروه ها با گروه ملت متضاد است: 
1-قاچاقچیان مواد مخدر که با قاچاق مواد مخدر جوانان یک کشور را نابود می کنند.
2- باند های رشوه بگیر در ادارات دولتی (کار قاچاق کن ها )
*حد کلی هما هنگی و تعارض در جامعه را گروه ملت مشخص می کند.
تاثیرات گروه بر فرد:
1-شکل گیری خود آگاهی                      2- شکل گیری جهت گیری
1- شکل گیری خود آگاهی : هر فرد با بر قراری رابطه با دیگران وشنیدن اظهارنظرهای آن ها در مورد خودش به وجود برخی صفات در خودش پی می برد وانتظاررفتارخاصی رااز دیگران دارد. مثلاً: یک فرد با هوش از دیگران انتظار احترام را دارد.
* عبارت«هر فرد خود را در آیینه ی دیگران می بیند و می شناسد .‌‌»  بیانگر شکل گیری خود آگاهی در فرد است .
شکل گیری جهت گیری: وقتی فرد به عضویت یک گروه در می آید گروه افکار ، احساسات و اعمال ورفتار فرد را جهت می دهد.مثلا با کسانی که قبلا دوست نبوده دوست می شود و یا بالعکس با کسانی که قبلا دوست بوده قطع رابطه می کند.
دلایل اهمیت گروه برای جوان : 
1- گروه اتکا به نفس را در فرد بالا می برد .
2-گروه فرد را برای ورود به نقش های آینده درجامعه آماده می کند.
3-گروه جهان اجتماعی پیرامون فرد را گسترش می دهد.
4-گروه فرد راازحالت انفعالی به حالت فعالی درجامعه تبدیل می کند.

* گروه ها در ارتباط با جامعه مانند شمشیر دو دم عمل می کنند. یعنی هم می توانند موجب حفظ و تحکیم ارزش های جامعه شوند وهم می توانند موجب تخریب و نابودی ارزش ها در جامعه شوند.
آسیب گروه : حالت هایی که موجب ناهماهنگی گروه وجامعه می شود.
آسیب های گروه : دوگانگی ارزشی ، بیگانگی با جامعه ، مطلق گرایی گروهی، تقلید وشخصیت تابع
دوگانگی ارزشی :
حالتی است که فرد در عضویت گروههای مختلفی مانند: خانواده و گروه دوستان قرار می گیرد ودرهر یک از این گروه ها یک ارزش برای فرد مهم تر است و در نتیجه فرد در پذیرش ارزش این گروهها دچار شک وتردید می شود.مثلاً : خانواده تاکید برارزش اجرای احکام دینی دارد در حالی که گروه دوستان مثلاً به این ارزش اعتقاد ندارند.
تاثیرات دو گانگی ارزشی در فرد : 
1- فرد نسبت به ارزش های جامعه و گروه هر دو تردید خواهد کرد.
2- فرد در تصمیم گیری ها دچار تردید خواهد شد .
3-فردشخصیت متزلزلی خواهد داشت .
4- فرد دچار افسردگی و نگرانی شدید می شود.

بیگانگی در جامعه : حالتی که فرد با عضویت در گروهی که ارزش های جامعه در آن رعایت نمی شود؛ ارزش های گروه خود را بر ارزش های جامعه ترجیح می دهد.

اثرات بیگانگی از جامعه بر فرد :
1- فردنسبت به ارزشهای جامعه یا بخشی از آنها بی اعتقاد خواهدشد .
2- فرد در جهت برخورد با ارزش جامعه عمل خواهد کرد.         
3- وی به فردی نا به هنجار در جامعه تبدیل می شود.
مطلق گرایی : 
حالتی که فرد با عضویت در گروه فقط  ارزش های گروه خود را درست می داند. وبه آن اعتقاد دارد.
آثار مطلق گرایی بر فرد :
1- فرد انتقاد نمی پذیرد.
2- فرد در مقابل انتقاد دیگران واکنش شدید نشان می دهد .
3- تعصب نسبت به گروه چشم اورا بر حقایق می بند                  
4- گرایش به دیکتاتوری جزب شخصیت وی می شود.

نمونه های از مطلق گرایی در تاریخ : گرایشات انحرافی خوارج در صدها سال پیش ؛ حکومت های فاشیستی و دیکتاتوری وکمونیستی در دوره جدید.
آثار مطلق گرایی در جامعه : 
   1- تضاد و اختلاف
2- در گیری برای حذف یکدیگر 
3- به وجود آمدن حکومت جنگل
4- سرانجام نابودی همه ی منافع مادی و معنوی جامعه .
تبعیت بی چون چرا : حالتی که فرد با عضویت در گروه شخصیت مستقل خود راز دست می دهد به موجودی تابع برای تحقق اهداف رهبران گروه تبدیل می شود.
آثارتبعیت بی چون چرا : 1- فرد توانایی اندیشیدن را از دست می دهد
2-فرد نمی تواند مستقل تصمیم بگیرد وعمل کند.                     
3- به شخصیت تابع تبدیل می شود
نمونه از گروه هایی که شخصیت تابع ایجاد می کنند : گروههای خلافکار ، تبهکار وسازمانهای سرّی ومخفی


فصل (1) شکل گیری زندگی اجتماعی "
الف : صحیح یا غلط جملات زیر را مشخص کنید.
1- شناخت حاصل اززندگی شناخت علمی را تکمیل وحتی تصحیح می کند.ص (  ) غ (  )
2- اختلاف میان احزاب با آرمان های گوناگون مضر است . ص (  ) غ (  )
3- گرایشات انحرافی خوارج از ثمرات تلخ مطلق گرایی است . ص (  ) غ (  )
4- از نظر عالم اجتماعی خود کشی با کاهش فردیت و رشد همبستگی افزایش می یابد. ص (  ) غ (  ) 
5- فردی که ارزش های گروهی را بر ارزش های جامعه ترجیح می دهد به بیگانگی از جامعه گرفتار شده است . ص (  ) غ (  ) 
ب: از میان گزینه ها گزینه ی درست را انتخاب کنید.
1- کدام یک از موارد زیر مربوط به دوره ی نوجوانی نسیت.
الف : تصمیم گیری مستقل      ب : زندگی در زمان حال    ج: به عهده گرفتن مسئولیت خود ودیگران       د: به فکر آینده بودن 
2-از نظر عالم اجتماعی خودکشی چه هنگامی بیشتر رخ می دهد . 
الف: کاهش همبستگی - رشد فردیت - جنگ وآشوب                   ب: رشد همبستگی – کاهش فردیت – جنگ و اشوب        ج: کاهش همبستگی رشد فردیت – صلح و ارامش                         د: کاهش همبستگی – رشد فردیت – صلح و رفاه 
3- روابط فرد با دیگران و طرز تلقی آنان نسبت به او باعث میشود که .............. شکل بگیرد.
1- هنجار          2- ارزش               3- تعامل اجتماعی                      4- خود آگاهی 
4- حالت ضعیف تر مطلق گرایی گروهی کدام است 
1- خود خواهی      2- گروه گرایی        3- بیگانگی از جامعه       4- دو گانگی ارزشی
5- ایجاد شخصیت متزلزل مربوط به عوارض کدام آسیب گروه است .
1- دو گانگی ارزشی    2- مطلق گرایی گروهی   3- بیگانگی از جامعه      4- گروه گرایی
پ – جاهای خالی را با کلمات مناسب پر کنید. 
1- فرد در سنین کودکی بیشتر نقش .......... دارد ودر دوره ی نوجوانی ......... می شود. 
2- فرد در تصمیم گیری دچار تردید خواهد شد ویا افسرده و پر خاشگر ، این عوارض ناشی ازآسیب .................. است . 
3- فرد در گروهی عضویت دارد که تنها ارزشهای گروه خود را درست می داند ، این از مشخصه ی آسیب ................ است. 
4- من از اسراییل بیزارم زیرا به مسلمانان خیانت می کند ، این موضع از .............. است .
5- هنگام هجوم دشمن ما حاضریم جان خویش را فدا کنیم .این موضع نوعی ............ است .
ت- هر یک از موارد ستون (الف ) با کدام یک از موارد ستون ( ب ) ارتباط دارد.
1 – عملی که پاسخی را از دیگران برانگیزاند. (                 )      الف : آرمان اجتماعی 
2- فرد منافع خود را بر منافع جامعه ترجیح می دهد. (             )    ب: هر فرد خود را در                  آ                                                                                 آینه دیگران می بیند
3- رابطه ی فرد وگروه برارزش و احترام و انتظارات او
از دیگران اثر می گذارد.(                 )                                ج: گروه ملت 
4- آنها در ارتباط با جامعه مانند شمشیر دو دم اند. (              )      د: گروه گرایی 
5- حد هماهنگی و تعارض  در جامعه را مشخص می کند.(            ) ه : گروهها 
                                                                                 ر: تعامل اجتماعی 
ت: به سئوالات زیر پاسخ کوتاه دهید.
1-گروه را تعریف کنید . آیا تما شا گران فوتبال را می نوان گروه نامید.
2-گروه ملت چیست ؟ 
3- فردی که انتقاد نمی پذیرد و تعصب چشم او را برحقایق می بندد به کدام آسیب گروهی گرفتار شده است ؟ 
4- ارزش های گروه مسلمانان را نام ببرید . 4 مورد 
5- آثار مطلق گرایی گروهی را بر جامعه بنویسید. 
ث- سئوالات زیر را توضیح دهید. 
1- علت خودکشی را از نظر شناخت حاصل از زندگی و شناخت علمی با هم مقایسه کنید. 
2-دو مورد از نظر ها و اعتقاد های خود را طوری بنویسید که یکی از موضع من و دیگری از موضع ما باشد ( با ذکر دلیل برای هر کدام ) 
3- کسی که خود را ایرانی می داند و عزت و استقلال را به عنوان دو ارزش پذیرفته است چه الگو های عملی باید داشته باشد ؟ 
4- گرو ههای درون ملت با هم چه می کنند ؟ 
5-  از میان تضاد های زیر کدام یک مفید است ؟ چرا ؟ 1- تضاد طبقاتی 
2- اختلاف احزاب با آرمانهای مختلف                                                                  

فصل: دوم
نظام اجتماعی

نقش اجتماعی : جایگاهی که فرد با قرار گرفتن در آن کارها (الگوی عمل) خاصی را انجام می دهد.
نقشهای گروه خانواده : 
زن و شوهر،فرزند ، پسر  ، برادر ،پدر ، مادر ، خواهر ،
نقشهای گروه مدرسه : مدیر ، معاون ، دانش آموز ، دبیر، مشاور و....
نقش های تیم فوتبال : دروازبان ، دفاع ،هافبک ،  فوروارد 
انواع نقش ها :
1- نقش هایی که فرد می پذیرد.مثلاً نقش دانش آموزی ، معلمی ، پزشکی ، کار گری 
2- نقش هایی که به فرد نسبت می دهند. مانند : فرزند ، پسر ،  دختُر، لر یا ترک بودن ، ایرانی
انتظارات نقش : تکالیف نقش و حقوق نقش
تکالیف نقش : کار هایی که فرد در نقش خود دیگران از او انتظار انجام آن را دارند.
مثلاً: تکالیف نقش معلم : خوب درس دادن و امتحان گرفتن

حقوق نقش : کار هایی که دیگران باید برای فرد در نقش خاصی انجام دهند.
مثلاً حقوق نقش معلم : درس خواندن و احترام گذاشتن دانش آموز
تکالیف نقش پدر : کار کردن دربیرون از خانه ،تامین مخارج زندگی ، تریبت فرزندان
حقوق نقش پدر : احترام فرزندان به او ،کمک کردن به او.

وابستگی متقابل به نقش ها:
هر گاه یک الگوی عمل برای نقشی تکالیف باشد جزء حقوق نقش دیگری می شود و با لعکس هرگاه الگوی عملی حقوق یک نقش باشد جزء تکالیف نقش دیگری محسوب می شود.
مثلاً : درس دادن معلم جزء تکالیف نقش معلم و حقوق نقش دانش آموزی محسوب می شود و یا احترام گذاشتن به معلم جزء حقوق نقش معلم وتکالیف نقش دانش آموزی است.
عامل پیوند دهنده ی نقش ها : هدف مشترک
• تقسیم کار عامل بقای جامعه و رسیدن به هدف مشترک است
مثلاً : درمدرسه هدف مشترک تعلیم وتربیت است و در گروه کوهنوردی رسیدن به قله ی کوه است

نقش ها و هدف مشترک در
«مدرسه»


آرمان اجتماعی : ارزش های مشترکی که هر جمع یا جامعه ای در رسیدن به آن تلاش می کنند.
مثلاً :  آرمان های اجتماعی درجامعه : عدالت ، استقلال ، پیشرفت ، آزادی ، رفع نیاز های اولیه ، دفاع از مظلومان

نظام : 
مجموعه ای از اجزا به هم پیوسته است که برای تحقق یک هدف مشترک به وجود آمده اند واختلال درهر جزء باعث اختلال در کل اجزا می شود .
مثال برای نظام : 
ساعت یک نظام است.                    عقربه ها 
اجزاء به هم پیوسته ساعت                     چرخ دنده    هدف مشترک : 
                    باتری         نشان دادن زمان
بدن انسان یک نظام است. 
نظام اجتماعی : مجموعه ای از نقش های متقابلا به هم پیوسته که برای تحقق هدف مشترک شکل گرفته اند و به صورت یک واحد یکپارچه هستند.
مثلاً : خانواده مدرسه ، مدرسه ، اداره و بیمارستان
• در نظام اجتماعی اجزاء همان نقش ها هستند.                  
                                          مدیر
مدرسه نظام اجتماعی:                  معاون                    تعلیم وتربیت
                                          دبیر
                                         دانش آموز
                                          مربی
نظام اجتماعی کل:
نظامی که از همه نظام های اجتماعی دیگر بزرگ تر است و همه نظام ها و روابط آن ها با یکدیگررا در بر می گیرد .
خرده نظام : نظامی که جزیی از نظام بزرگتر است.
خرده نظام های نظام اجتماعی کل : نظام سیاسی ، نظام اقتصادی ، نظام خانواده ، نظام آموزشی
خرده نظام های نظام سیاسی : قوه ی مقننه ، قوه ی مجریه ، قوه ی قضائیه ، شورای نگهبان
خرده نظام های نظام اقتصادی :  نظام تولید ،نظام توزیع، نظام پولی و بانکی
خرده نظام های نظام آموزشی : وزارت آموزش پرورش ، اداره آموزش و پرورش ،مدر سه و کلاس


رابطه خرده نظام ها با نظام اجتماعی کل اثرات خرده نظامها برنظام اجتماعی کل )
1- مطلوب : موجب بقای نظام اجتماعی کل می شوند.
2- نامطلوب : موجب تخریب و نابودی نظام اجتماعی کل می شوند.
مثال مطلوب : کارخانه ها با تولید کالا و محصولات نیازهای افراد جامعه تأمین  می کنند . 
مثال نا مطلوب : کارخانه ها در کنار تولید کالا از طریق دفع فاضلاب  و یا آلودگی هوا موجب تخریب محیط زیست می شوند.
نظام اجتماعی متعادل : 
هرگاه خرده نظام های نظام اجتماعی کل دارای ارزش ها والگوهای عمل یکسانی  باشند و با یکدیگر یک کل  منسجم را شکل  دهند  نظام اجتماعی متعادل  شکل می گیرد .
مثلاً : اگر هدف جامعه توسعه باشد تمام خرده نظام ها باید در این جهت هماهنگ عمل کنند. در نظام آموزشی :انضباط کاری زیاد تلاش زیادی برای کسب مهارت و... در نظام سیاسی برنامه ریزی برای کل کشور ، نظم و کار زیاد در نظام اقتصادی تولید وتوزیع متناسب  با هدف توسعه و در نظام خانواده عدم اسراف وصرفه جویی مورد تأکید  باشد  چنین جامعه ای به توسعه می رسد.

عدم تعادل در نظام اجتماعی (نظام اجتماعی نا متعادل ) : اگر ارزش ها و الگوهای عمل خرده نظام ها بایکدیگر وبا نظام اجتماعی کل ناساز گار ویا مخالف باشد نظام های اجتماعی کل دچار عدم تعادل می شود.
مثلاً : در زمان جنگ یا دفاع از کشور اگر خانواده ها و مردم حاضر  به دفاع از کشور نباشند ویا نظام اقتصادی به دنبال کسب سود بیشترباشد ولی دولت ها برای دفاع از کشور تأکید داشته باشند چنین هدفی (دفاع)در کشور تحقق نمی یابد و جامعه دچار عدم تعادل می شود.

نظام اجتماعی وفرد:


نظام اجتماعی برای بقا ودوام خود به افرادی نیاز دارد تا نقش ها را برعهده بگیرند و الگوی عمل مربوط به آنها را انجام دهند                                            
                                               (نقش)  (الگوی عمل) (فرد)
                                                       مدیر=اداره کردن =فردA
مثلاً نظام اجتماعی = مدرسه                      معلم = درس دادن= فردB
                                                      دانش آموز=درس خواندن= 
                                                                                                                                                                                        فرد C
                                                      معاون=برقراری نظم=فردD
جامعه پذیری (اجتماع پذیری):آماده شدن فرد توسط جامعه برای به عهده گرفتن نقشها راجامعه پذیری گویند 
مثال : معلمی که مطالبی را آموزش می دهد.
پدر و مادری که فرزند خود را امر نهی می کنند. یا شیوه ی درست غذا خوردن  را به فرزند یاد می دهند.
نویسنده ای که کتاب داستانی را می نویسد. 
تهیه کننده ای که با تولید برنامه ای نحوه ی عمل در خیابان را به افراد آموزش می دهد.

                                                             درونی کردن ارزشها       
روش های اجتماعی کردن افراد در جامعه:
                                                              کنترل اجتماعی
درونی کردن ارزش ها :
اموری که ابتدا برای فرد مهم نیست ولی طی جریان جامعه پذیری اهمیت می یابند . 
مثلاً : شیوه ی درست غذا خوردن ؛ پدرومادر با صبر وبااعمال تنبیه و تشویق نحوه ی درست غذا خوردن رابه فرزند  آموزش می دهند.  
کنترل اجتماعی :
اجتماعی کردن افراد از طریق اعمال مجازات را کنترل اجتماعی  می گویند 
مثلاً : سرزنش فرزندان توسط والدین 
جریمه کردن راننده مختلف توسط پلیس 
محکوم کردن شدن مجرم به مجازات زندان . 
هدف کنترل اجتماعی : وا داشتن افراد به رعایت هنجار ها و الگوهای عمل جامعه . 


" فصل (2) نظام اجتماعی  "
الف:  صحیح و غلط جملات زیر را مشخص کنید. 
1- اموری که در ابتدا برای فرد مهم نیست ولی در طی جامعه پذیری ارزشمند می گردند . این جریان را درونی کردن ارزشها  گویند . ص (  )     غ (  )
2- اگر خرده نظام های جامعه ارزشی مغایر با ارزش های نظام اجتماعی کل داشته باشند، به این نظام متعادل می گویند. ص (  )       غ (  )
3- ارزشی که خرده نظام کلاس بر اساس آن شکل گرفته، نمی تواند جزیی از آن ارزشی باشد که نظام مدرسه بر اساس ان شکل گرفته است.  ٌص (  )       غ (  )
4- نظام اجتماعی برای دوام خویش به افرادی نیاز دارد که نقش ها و الگو های عمل تشکیل دهنده آن را تحقق بخشند.  ص (   )          غ (   )
5- اجتماعی کردن افراد را از طریق اعمال مجازات را جامعه پذیری می گویند .  ص (   )  غ (   )
ب : در میان گزینه ها گزینه ی مناسب را انتخاب کنید.
1- به جایگاهی که فرد با عضویت در گروه ملزم به رعایت الگوهای عمل خاصی می گردد.....می گویند.
الف – هنجار                       ب- نقش                       ج- ارزش                د- نظام 
2- جامعه از چه طریقی افراد را برای ایفای نقش های اجتماعی مختلف آماده می کند.
الف – جامعه پذیری       ب- کنترل اجتماعی         ج- درونی کردن ارزشها          د- همه ی موارد
3- بر اثر تقسیم کار ............ مختلف در جامعه شکل گرفته است .
الف – الگوهای عمل           ب- نقش های                    ج- ارزش های                 د- گروههای
4- وابستگی متقابل نقشها به این معنی است که ...............
الف – حقوق یک نقش تکالیف نقش یا نقشهای دیگراست       ب- تکالیف یک نقش حقوق نقشهای دیگر است.     ج- نقشهای مختلف در یک گروه به طور متقابل به هم وابسته اند.                   د- همه موارد 
5- اگر نظام آموزش و پرورش بر ارزشهایی چون قناعت و صرفه جویی تکیه کند و در همان حال نظام اقتصادی اسراف و تبذیر را برفرد القا کند  جامعه دچار چه وضعیتی شده است. 
الف – تحول اجتماعی            ب- تعادل اجتماعی                 ج- تعارض                د- وابستگی 

پ-جاهای خالی را با کلمات مناسب پر کنید.
1- اگر فردی در مدرسه وظیفه شناس تربیت شود اما در نظام اداری مجبور به کم کاری گردد، این موضوع نمونه ای از ............... در نظام اجتماعی است.
2- مجموعه ی رفتارها و الگوهای عملی کهدر فرد در نقش خاص از دیگران انتظار دارد.......... می گویند.
3- اگر افرادی نباشند که در نقشهای مختلف به الگوهای عمل تحقق بخشند، واقعیتی به عنوان ........... وجود نخواهد داشت. 
4- ارزشهای مشترکی که هر جمع یا جامعه ای برای رسیدن به آنها تلاش می کند ..... آن جمع نامیده می شود .
5- به نظام هایی که جزیی ازنظام های بزرگتر هستند................... گفته می شود.
ت- هر کدام از موارد ستون (الف ) با کدام یک از موارد ستون (ب ) ارتباط دارد ؟ (حرف مربوط را در ستون بنویسید . )
                     ( الف )                                            ( ب ) 
1- مشخص می کند چه کاری و چگونه باید انرا انجام داد . (            )   الف : جامعه پذیری 
2- فرد در آن گوناگون عمل می کند ازآن تاثیر می پذیرد و برآن تاثیر می گذارد .(            )
                                                                              ب- نظام اجتماعی متعادل
3-نحوه ی غذا خوردن فرزند از طریق مادر گویند. (               ) ج : آرمان 
4- سرزنش فرزندان توسط والدین   (                 )                 د: عدم تعادل
5- خرده نظام های اجتماعی براساس ارزشهای هماهنگ شکل گرفته اند و در یک جهت عمل می کنند. (                )                                               ر: نظام اجتماعی
ث- به سئوالات زیر پاسخ کوتاه دهید .
1- درونی کردن ارزش ها چه تفاوتی با کنترل اجتماعی دارد ؟ 
2- چه عاملی نقش های مختلف را به یکدیگر پیوند می دهد؟  
3- نظام کل را تعریف کنید. 
4- نقش های مختلف در یک گروه چگونه به یکدیگر وابسته اند ؟
5- برای هر یک از نظامهای اجتماعی زیر دو خرده نظام بنویسید . الف: نظام سیاسی         ب: نظام اقتصادی  
ج – سئوالات زیر را توضیح دهید. 
1- جامعه پذیری را تعریف کنید . با بقای جامعه چه رابطه ای دارد؟
2- اگر آرمان جامعه ای رسیدن به بیشترین حد رشد اقتصادی باشد بت توجه به مفهوم هماهنگی و تعادل وظایف هر یک از خرده نظام های زیر را تشریح کنید. 
الف – آموزشی          ب- وسایل ارتباط جمعی           ج- نظام اجتماعی  
3- در چه صورت گفته می شود که نظام اجتماعی کل دچار عدم تعادل شده است ؟ 
4- بررسی کنید فرد باید دارای چه خصوصیاتی باشد تا بتواند به عنوان یک همسر نقش خود را ایفا کند؟
5- وابستگی متقابل نقشها به یکدیگر موجب چه می شود؟ 


فصل: سوم

نظام خانواده


              «الگوی عمل»

عواملی که گروه ها رااز یکدیگر متمایز می کنند؟
1- بزرگی یا کوچکی گروه ها
2- نحوه ی عضویت و ورود به گروه ها 
3- ارزش ها وهنجار های گروهی 
4- میزان نظم گروهی 
5- دوام وپایداری گروه ها 
خانواده با گروه های دیگر متفاوت است ؟ 
1- سابقه تشکیل گروه خانواده از گروه های دیگر بیشتر است
2- دوام و پایداری خانواده بیش تر از گروه های دیگر است
3- رابطه افراد در گروه خانواده با یکدیگر مستحکم تر است و گسستن آن دشوار است .
                         گروه
خانواده                   
                          نظام اجتماعی 

                                       
خانواده از دو جهت قابل بررسی است: 
1- خانواده به عنوان گروه: افرادی که خود را« ما ‌‌‌‌‌»می دانند وبا هم تعامل نسبتاً پایداردارند.
2- خانواده به عنوان نظام اجتماعی : مجموعه ای از نقش های متقابلاً به هم پیوسته که برای تحقق یک هدف مشترک وبه صورت یک واحد یکپارچه در آمده اند
               
                          الگوهای عمل نقش زن: احترام گذاشتن به شوهر                                      
  وانجام امور مربوط به منزل 
خانواده:
                           الگو های عمل نقش شوهر : تأمین معاش زندگی          
( نفقه ) احترام گذاشتن به همسر

* هر خانواده از نقش های زن وشوهری شکل می گیرد و هر یک از این نقش ها الگو های عمل خاصی را باید انجام دهند.
* برای اجرای الگوی های عمل نقش زن و شوهری  دونوع الزام و اجبار وجود دارد :1– الزام عرُفی 2- الزام قانونی 


                                       عُرفی : مثلاً احترام گذاشتن به بستگان  
                                    شوهر توسط زن .(همسر)سرزنش دیگرا ن                                           
انواع الزام واجبار:                                            اجبار عرفی
                                               قانونی:  تأمین نفقه زن ازوظایف                               شوهر
       باز خواست قانونی الزام قانونی

الگوی عمل اجبارو الزام
احترام گذاشتن به همسر 



تأمین نفقه توسط شوهر اگر شوهری به همسرش احترام نگذارد مورد سرزنش دیگران قرار می گیرد.

اگر شوهری از پرداخت نفقه خود داری کندمورد باز خواست قانونی قرار می گیرد.

*بااضافه شدن نقش سومی به نام فرزند به خانواده نقش های دیگری مانند : نقش پدری و نقش مادری شکل می گیرد

تاثیرات خانواده برنظام اجتماعی کل :
1- تاثیرات مناسب 
2- تاثیرات نا مناسب 
تاثیرات مناسب خانواده برنظام اجتماعی کل (جامعه ) : 
1-اجتماعی کردن فرزندان ، 
2-مراقبت ونگهداری از کودکان 
3- مراقبت و نگهداری از ناتوانان و سالمندان 
4- تولیدنسل 
*مهمترین زمینه ی جامعه پذیری افراد خانواده است . 
تاثیرات نامناسب نظام خانواده برنظام اجتماعی کل : 
1- توجه بیش از اندازه والدین به فرزندان باعث وابستگی آنها به دیگران می شود .
2- تولید نسل بیش از اندازه موجب رشد سریع جمعیت می شود .

چرا در گذشته مشکل رشد سریع جمعیت وجود نداشته است . (چرا در گذشته فرزند زیاد داشتن خوب بوده است ) ؟
1- به دلیل نبودن بهداشت و امکانات پزشکی و درمانی خیلی از کودکان ازبین می رفتند.
2-عوامل و شرایط طبیعی مانند: سیل ، خشکسالی ، بیماری ، و جنگ در کمین انسان بودند. 
3- کودکان به عنوان نیروی کار وسرمایه شناخته شده ودر بخش های کشاورزی و صنایع دستی مورد استفاده قرار می گرفتند. 
4-زندگی ساده بود و زوج های جوان توقعات زیادی نداشتند.
چرا امروزه مشکل رشد سریع جمعیت وجود دارد ؟(چرا امروزه داشتن فرزند زیاد بد است) ؟ 
1-پیشرفت علم پزشکی ، بهداشت و صنعت موجب کاهش مرگ و میر کودکان در سال های اولیه زندگی می شود.
2- با رشد سریع جمعیت نظام تقسیم کار تغییر کرده و دوره ی مصرف کنندگی افراد افزایش یافته است .
3- فرهنگ عمومی تغییر کرده و زوج ها توقعات و انتظارات بیش تری دارند. 
آثار نامطلوب رشد سریع جمعیت برجامعه : کاهش امکانات بهداشتی ، کاهش امکانات آموزشی ،کاهش سطح رفاه ، کاهش اشتغال ، کمبود مسکن ، کاهش رشد اقتصادی 

* چگونه رشد سریع جمعیت موجب کاهش رشد 
اقتصادی می شود؟ 
با رشد جمعیت امکا ن سرمایه گذاری های جدید در بخش های تولیدی وجود ندارد و کشور باید امکانات و سرمایه ی خود را برای  تولید مواد مصرفی جمعیت در حال افزایش صرف کند.

تاثیرات خانواده بر فرد : 
1- شکل گیری شخصیت فرد 
2- نقش ارشادی و حمایتی خانواده 
3- نقش عاطفی و آرامش روانی خانواده 
4- شکل گیری شخصیت مستقل .
خانواده و شکل گیری شخصیت فرد :
با رشد جسمانی کودک ، روان او نیز در ارتباط با محیط وانسان های دیگر شکل می گیرد و رشد می یابد ، خانواده نخستین محیط اجتماعی است که فرد در آن قرار می گیرد و والدین و اطرافیان کودک نیز نخستین انسان هایی هستند که با وی ارتباط دارند. نوع رفتار های آنها در اعمال و اندیشه ها و احساسات و به طور کلی شخصیت فرد تاثیر دارد. 

وجدان : 
عاملی که از درون رفتارهای فرد را کنترل می کند و حاصل عمل  وگفتار او و اعضای خانواده در کودکی است .  
*فرد نه تنها از نظر جسمی بلکه از نظر روانی و شخصیتی نیز تحت تاثیر خانواده قرار دارد. 


نقش ارشادی و حمایتی خانواده: 
نقش ارشادی و حمایتی خانواده در همه ی دوره های زندگی فرد اعم از کودکی ، نوجوانی ، جوانی ، دیده می شود مثلاً : حمایت های مادی معنوی اعم از تامین وسایل و امکانات زندگی از قبیل : پوشاک ، لباس ، مسکن ، مشاوره و راهنمایی دادن در تحصیل ، انتخاب دوست ، انتخاب شغل ، انتخاب رشته تحصیلی ، انتخاب همسر و سایر حمایت های مادی و معنوی 

نقش عاطفی و آرامشی روانی خانواده :
خانواده اولین زمینه ی اجتماعی است که نیاز های عاطفی مانند: محبت ، صمیمیت و آرامش روانی در آن بر آورد ه می شود و با تشکیل خانواده فرد از نظر عاطفی آرامش می یابد و از سر درگمی ها و خستگی ها روحی  و روانی او کاسته می شود.

شکل گیری شخصیت مستقل :
با تشکیل خانواده فرد شخصیت مستقل پیدا می کند به این معنی که مرد با کار کردن در بیرون از خانه و زن با کار کردن درمنزل یا بیرون از آن شخصیت مستقل دست می یابد. 
* دلیل بقا و پایداری خانواده در طول تاریخ چیست ؟
1- نقش مهم و غیر قابل انکار خانواده درزندگی فرد 
2- نقش تعیین کننده ی خانواده بر نظام اجتماعی کل (جامعه)

ناساز گاری زن و شوهر: 
وجه مشترک ناسا زگاری زن و شوهر برآورده نشدن انتظارات است 
انتظارات : کارهایی که هر فرد درنقش خودش دیگران از انتظاردارند انجام دهد.
مثلاً : شوهر از زن انتظار دارد که به اقوام و خویشان او احترام گذارد اگر زن این انتظار شوهر را برآورده نکند این امر موجب اختلافات و ناساز گاری بین آنها می شود .
زن از شوهر انتظار دارد که با او و کار کردن او در بیرون از خانه مخالفت نکند ولی اگر شوهر خواسته زنش را برآورده نکند بین آنها اختلاف ایجاد می شود. 
دلایل برآورده نشدن انتظارات زن و شوهر ازیکدیگر: 1- جامعه پذیری یا اجتماعی شدن آنها کامل نیست ( جامعه پذیری ناقص )   یعنی : فرد برای ورد به نقش زن یا شوهر آماده نشده است 
2- اجتماعی  شدن متفاوت   یعنی : زن و شوهر از طریق راه ها و یا در محیط های مختلف اجتماعی تربیت شده اند .



1- تغییرات سریع در نظام اجتماعی کل (جامعه ) ایجادارزش های متفاوت در یک دوره است. ( مثلا با گسترش دانشگاههاامکان ادامه تحصیل دختران فراهم شده وتوقعات جدیدی رادر آنها ایجاد کرده است.

عوامل عمده در تنوع جریان های اجتماعی شدن : 
1- راه های مختلف اجتماعی شدن از طریق خانواده ، دوستان ، نظام  آموزشی ، رسانه های جمعی 
2- محیط های مختلف اجتماعی شدن مانند: شهر یا روستا و... و گروه های مختلفی  اجتماعی با فرهنگ ها وارزش های متفاوت 

ناساز گاری فرزندان و والدین:

وجه مشترک ناسازگاری ( اختلافات ) فرزندان و والدین تفاوت           انتظارات است .

تفاوت انتظارات والدین و فرزندان از کجا سر چشمه می گیرد :
1- تغییر نقش کودکی به نوجوانی : فرد می خواهد مستقل شود و از تبعیت والدین رها شود. و به خود متکی گردد.( دوره عضویت در گروهها و مستقل شدن)
2- اجتماعی شدن متفاوت : اجتماعی شدن متفاوت والدین و فرزندان که از تفاوت درارزش های آنها ناشی می شود . موجب اختلافات بین آنها می شود.


" فصل ( 3) نظام خانواده " 
الف : صحیح یا غلط جملات زیر را مشخص کنید . 
1-رشد صنعت همراه با رشد سریع جمعیت نتوانست نظام تقسیم کار را تغیر دهد.   ص (  )   غ (  )
2- خانواده ای که از زن و شوهر و یک فرزند تشکیل شده ، دارای (3) نقش است. ص (  )  غ(  )   
3- نفقه یعنی پرداخت وجه برای رفاه زندگی زن و شوهر . ص (   )    غ (    ) 
4- در گذشته تولید مثل زیاد بود ه است اما بدلیل عدم امکان بهداشت رشد جمعیت پایین بوده است . ص (   )                 غ (   ) 
5 -  ریشه ناسازگاری خانواده ها را باید در درون خانواده ها جستجو کرد . ص (   )   غ (  )
ب- از میان گزینه ها گزینه ی مناسب را انتخاب کنید. 
1- چرا خانواده در طول تاریخ پایدار مانده است ؟ 
الف : نقش مهم آن درنظام اجتماعی کل                  ب: نقش پر قدرت پدر در خانواده 
ج : نقش مهم آن در زندگی فرد                           د: الف و ج
2- بزرگ ویا کوچک بودن – میزان نظم گروهی این دو مربوط چه چیزهایی است ؟ 
الف : ملاک ها              ب: اندازه           ج: آسیب های گروه           د: مزایای گروهها
3- وجه مشترک اختلافات فرزندان ووالدین  چیست؟ 
الف : بر آورده نشدن انتظارات        ب:  جامعه پذیری ناقص     ج:   تفاوت در اجتماعی شدن               د: تفاوت انتظارات
4- خانواده یک گروه است زیرا از ..... ....... شکل گرفته است و خانواده یک نظام است زیرا از ............... شکل گرفته است. 
الف : افراد – نقشها       ب : نقشها – افراد            ج – نقشها – اجزا     د: اجزا – نقشها
5- خانوادهای که از یک زن و مرد و یک فرزند تشکیل شده است چند نقش دارد؟
الف : یک                ب :  دو                       ج :  چهار             د: پنج
پ – جاهای خالی را با کلمات مناسب پر کنید.
1- در صورتی که جریان اجتماعی شدن ............. تحقق نیابد و یا در صورتی که فرد ................... اجتماعی شوند این موارد موجب می گردد که انتظارات زن و شوهر برآورده نشود.
2- وجه مشترک اختلافات زن و شوهر ......................... است. 
3- آن چه به عنوان ................... در فرد شکل می گیرد و از درون رفتار او را کنترل می کند حاصل عمل والدین در کودکی است .
4- تفاوتی که میان انتظارات والدین و فرزندان وجود دارد گاه به تفاوت در ارزشها بر می گردد که نتیجه ی............... آنهاست .
5- با رشد ............... در روز گار جدید مرگ نوزادان کاهش یافت و جمعیت به سرعت رشد کرد. 
ت – هر کدام از موارد ستون ( الف ) با کدام یک از موارد ستون ( ب ) ارتباط دارد .
                ( الف )                                             ( ب )
1- والدین معتقدند در انتخاب دوست باید دقت کرد ولی فرزندان این اعتقاد راندارند (         )
                                                                  الف : عدم توجه به تغیر نقش فرزند
2- کاهش رشد اقتصادی و کاهش امکانات آموزشی از نتایج آن می باشد. (                ) 
                                                                   ب : رشد جمعیت 
3- گروه است زیرا تعدادی افراد هستندو نظام است زیرا تعدادی نقش است (             ) 
                                                                ج:  نظام خانواده 
4- وجه مشترک اختلافات زن و شوهر ها (            )  د: گونه های مختلف اجتماعی شدن
5-  وجود محیط های اجتماعی مختلف و راههای مختلف  ه : بر آورده نشدن انتظارات 
اجتماعی شدن ، دو عامل است. (                 )          ر: تنوع جریان های اجتماعی
ث- به سئوالات زیر پاسخ دهید. 
1- چهار مورد ازملاک هایی که گروهها را از هم متمایز می سازند بنویسید.
2- چرا طول دوره ی مصرف کنندگی فرزندان امروزه بیشتر است ؟ 
3- چرا در طول تاریخ خانواده پایدار مانده است ؟ 
4- انتظارات زوجهای جوان در گذشته و امروز را با هم مقایسه کنید. 
5- آثار خانواده را بر نظام اجتماعی کل بنویسد. 
ج – سئوالات زیر را توضیح دهید. 
1- رشد سریع جمعیت چگونه موجب کاهش رشد اقتصادی می شود ؟ 
2- چرا امروزه تولید نسل زیاد مناسب نیست ؟ 
3- چگونگی ورود افراد به بازار کار را در گذشته و حال مقایسه کنید. 
4- با توجه به مطالب مطرح شده در کتاب به سئوال زیر پاسخ دهید .
( برای حل اختلافات میان فرزندان و والدین چه بایر کرد ؟ 
5- چرا در گذشته تولید نسل زیاد مناسب بوده است ؟ 


فصل :چهارم
نظام اقتصادی
 
هدف نظام اقتصادی :  
رفع نیازهای مادی بشر مانند : خوراک ، پوشاک ، مسکن

فعالیت های اقتصادی : هر نوع فعالیتی که منجر به تامین بخش از نیازهای مادی افراد می شود. 

انواع فعالیت اقتصادی : 1- تولید  2- توزیع ومبادله 3- خدمات 
تولید : فعالیتی است که منجر به عرضه کالا  می شود . 
مانند : فعالیت کشاورزان در مزارع ، تلاش کارگران در کارخانه ها ، فعالیت دامداران در دامداری ها

توزیع ومبادله : فعالیتی که منجر به پخش و توزیع کالا و خدمات می شود. مانند: پخش فرآورده های کارخانجات ، توزیع خدمات مشاوره ای موسسات .  

خدمات : فعالیتی که منجر به عرضه خدمات می شود : تلاش کارمندان درادارات ، فعالیت معلمان در کلاس درس


رابطه اقتصادی : هرنوع فعالیت اقتصادی در جامعه موجب بر قراری رابطه میان افراد می شود که به آن رابطه ی اقتصادی می گویند .
مثلاً : رابطه اقتصادی در کارخانه : رابطه ی کارگر با سرکارگر ، رابطه سر کارگر با مهندس ، رابطه مهندس با رئیس کار خانه 
یا مثلاً : رابطه اقتصادی در فروشگاه : رابطه مشتری با فروشنده ، رابطه فروشنده  جزء با عمده فروش ، رابطه فروشنده با فروشنده 

پایه و اساس رابطه ی اقتصادی : سود و منفعت 

تفاوت رابطه اقتصادی با رابطه ی دوستی : پایه اساس رابطه ی اقتصادی سود و منفعت است ولی اساس رابطه ی دوستی ، صداقت ، صمیمیت و دوستی است . 

ضرب المثل « حساب حساب است کاکا برادر»بیانگر رابطه ی اقتصادی  
است

قاعده مالکیت : در رابطه اقتصادی تمایل به کسب سود و منفعت ، موجب تضاد واختلاف در بین افراد جامعه می شود و جامعه برای حفظ یکپارچگی خود قواعدی را تعیین می کند که آن قاعده مالکیت است.


فایده ی قاعده مالکیت : حدود استفاده افراد  از منابع و امکانات جامعه مشخص می شود و جامعه را از درگیری و اختلاف درامان نگه می دارد . 
      
                                                         تولید 
نظام اقتصادی       فعالیت اقتصادی                        توزیع            +  رابطه اقتصادی +       قاعده مالکیت 
                                                           خدمات 

نظام اقتصادی : مجموعه روابطی که حول تولید و مبادله کالا وخدمات 
                    رابطه اقتصادی                   فعالیت اقتصادی 
بر اساس قاعده مالکیت شکل می گیرد  نظام اقتصاد ی  می گویند.

خرده نظام اقتصادی : 
1- نظام تولید 2- نظام توزیع 3- نظام پولی و بانکی

نظام تولید : مجموعه نقش ها و خرده نظام هایی که حول تولید کالا و خدمات شکل می گیرند .
نظام تولید از 3 بخش صنعت ، کشاورزی و خدمات تشکیل شده است.

خرده نظام های نظام تولید : 1- کارخانه 2- کارگاه ها 3- صنایع
4- مزارع  5- ادارات و...                                                             
نظام توزیع : مجموعه نقش و خرده نظام هایی که حول توزیع کالا خدمات تشکیل می شوند .
از یک سوء تولید کنندگان را به هم متصل می کند .و از سوی دیگر واسطه ی بین مصرف کندگان و تولید کنندگان است . 

تولید کننده                     توزیع                        تولید کننده
کار خانه ذوب آهن          بازار                کار خانه خودرو سازی
تولید کننده                     توزیع                        مصرف کننده
کار خانه خودرو سازی سازی              بازار                   مردم
خرده نظام های نظام توزیع : بازار پایتخت ، بازار استان ها ، بازارمحلی ، بازار فصلی ، بنادرآزاد 

نظام پولی و بانکی : نظامی است که با هدف تهیه و توزیع پول و سایر اسناد معتبر بانکی وحفظ ارزش آنها و نظارت بر گردش آنها شکل می گیرد . 

خرده نظام های نظام پولی و بانکی عبارتند از : 1- بانک مرکزی 2- سایر بانک ها 3- موسسات مالی و اعتباری4- صندوق های قرض الحسنه و...

*نظام پولی و بانکی بر اقتصاد کشورتاثیر می گذارد : یعنی با تنظیم میزان تورم از طریق دستکاری برحجم پول درگردش خرید فروش اوراق قرضه و استقراض از بانک مرکزی بر اقتصاد اثر می گذارد.  
نتایج افزایش سود سپرده های بانکی از 15% به 20% : 
1- تشویق مردم به سپرده گذاری در بانک ها 
2- استفاده بانک ها از پول های مردم برای سرمایه گذاری در بخش های تولیدی و تجاری
3- کاهش حجم پول در دست مردم و رکورد بازار 

رابطه نظام اقتصادی با : محیط و شرایط طبیعی ، صنعت ، نظام آموزشی ، نیازهای افراد ،نظام سیاسی ، خانواده 
رابطه نظام اقتصادی با محیط طبیعی : محیط طبیعی در شکل دهی به نظام اقتصادی اثر می گذارد مثلاً : کشوری که از آب و خاک حاصلخیز بر خوردار است از لحاظ کشاورزی پیشرفت می کند نسبت به کشورهایی که آب و خاک حاصلخیز ندارند. 
کشوری که از لحاظ منابع وذخایر زیر زمینی غنی و برخورداراست  می تواند از لحاظ توسعه ی صنعتی ویا فروش مواد اولیه اقتصاد کشور خود رشد دهد.
• برخی از کشور ها نبود منابع طبیعی و ذخایر زیر زمینی رااز طریق رشد صنعت و تکنولوژی جبران کرده اند . مانند ژاپن

رابطه نظام اقتصادی با صنعت : توسعه نظام اقتصادی هر جامعه به رشد صنعتی آن جامعه بستگی دارد . و رشد و تولید ابزارو تکنولوژی در هر جامعه تابع رشد علم است  زیرا از طریق علم قوانین و مقرارت مورد نیاز برای کشف و اختراع ابزار و وسایل تولید ایجاد می شود.
• رشد علم وصنعت در هر جامعه تابع ارزش های آن  جامعه است
در چه جامعه ای علم مجال کمتری برای رشد می یابد ؟ 
1-در جامعه ای که به فعالیت علمی توجه نشود . 
2- افراد علت وقایع را نیروهای اسطوره ای می دانند . 
2- آباد کردن دنیا مذموم شمرده می شود . 

رابطه نظام اقتصادی با نظام آموزشی : نظام آموزشی رابطه تنگاتنگی با نظام اقتصادی دارد به طوری که نظام آموزشی اعم از آموزش عمومی و عالی با آموزش مهارت ها و  تخصص ها ی لازم و مورد نیاز نظام اقتصادی افراد را برای ورود به بخشهای مختلف نظام اقتصادی اعم از صنعت ، کشاورزی و خدمات آماده می کنند . 
مثال: آموزش افراد در هنرستان های فنی ، آموزش افراد در دانشکده های کشاورزی و...
* در صورتی که نظام آموزشی کشور نتواند نیروی کارمورد نیاز بخش های صنعت ، کشاورزی و خدمات را تامین می کند . نظام اقتصادی دچار افول خواهد شد . 
رابطه نظام اقتصادی با نیازهای افراد : 
نظام اقتصادی به نیازهای افراد بستگی دارد زیرا درفعالیت اقتصادی هدف رفع نیازهای افراد است که شامل نیاز های مادی و معنوی افراد می شود . 
• در شکل گیری نیاز افراد : ارزش ها ، فرهنگ و جریانی اجتماعی شدن نقش اساسی دارند .